Filozofie teatru to cykl wykładów poświęconych rozpoznaniu relacji, w jakie z teatrem, dramatycznością i performatywnością wchodzi współczesna myśl filozoficzna. Jest to przepływ intensywny i wielostronny: filozofia chętnie posługuje się językiem teatru czy sztuk performatywnych, teatr stanowi pozostającą w nieustannym ruchu filozoficzną metaforę. Praktyka myśli i praktyka sceny splatają się, przenikają i współ-pracują. Cykl wykładów Filozofie teatru służy oświetleniu tej sceny, na której spotykają się pojęcia i ciała, na której filozof występuje jako performer, a spektakl jest zdarzeniem myśli.
Program:
23 stycznia 2014 Móc się jawić. Początki Performansu – wykład Tomasza Kubikowskiego
Kategoria performansu zrobiła w ostatnich dziesięcioleciach olbrzymią karierę. Powszechnie mówi się o „zwrocie performatywnym” we współczesnej humanistyce, a w swojej głośnej książce „Performuj albo… Od dyscypliny do performansu” Jon McKenzie wprost nazwał epokę, w której żyjemy, „erą globalnego performansu”. Uznał go tym samym za naczelną ideę panującej obecnie cywilizacji. Wydaje się jednak, że korzenie performatywnego pokładu sięgają głębiej, aż do początków epoki nowoczesnej – można je odnaleźć w XVIII-wiecznej Europie. Za performatywny manifest uznać można jedno z najważniejszych dzieł tej epoki, osobliwym trafem niemalże nieznane w Polsce: „Wilhelm Meister” Johanna Wolfganga Goethego.
27 lutego 2014 Jacques Derrida: Filozof jako performer – wykład Anny Burzyńskiej
Francuski filozof Jacques Derrida znany jest przede wszystkim z oryginalnego i nadal wzbudzającego kontrowersje sposobu czytania tekstów filozoficznych i literackich, który nazwał „dekonstrukcją”. Zapewne niewielu jednak wie, że już od samego początku swojej kariery, czyli od lat 60., interesował się on również teatrem i performatywnością wypowiedzi, a nawet niektóre ze swoich tekstów stylizował na coś, co można by określić „performansem filozoficznym”. Wykład przybliży tego mniej znanego Derridę – myśliciela zdarzenia, którego z perspektywy czasu można uznać za jednego z pionierów dzisiejszej performatyki.
27 marca 2014 W stronę nowego spektaklu? – wykład Jakuba Majmurka
Zarówno dla Guy Deborda, jak i Giorgio Agambena tworzenie pojęcia miało nie tylko poznawczy, ale także strategiczny wymiar. Pojęcia były dla nich jak broń, którą uciekający znajduje na swojej trasie. Tę użyteczną podnosi, uczy się nią posługiwać, by sięgnąć po nią we właściwym momencie.
Interesujące jest przyjrzenie się pojęciu spektaklu zaproponowanemu przez Deborda w „Społeczeństwie spektaklu” i znacznie zmodyfikowanemu w późniejszych o dwie dekady „Rozważaniach o społeczeństwie spektaklu” oraz temu, które w dialogu z Debordem konstruował Giorgio Agamben. Zachowując wierność zaproponowanemu przez filozofów sposobowi myślenia, warto zastanowić się, na jakie strategiczne problemy odpowiadają dziś pojęcia spektaklu przez nich sformułowane. Jak można odnieść je do aktualnych warunków, praktyk artystycznych, politycznych, poznawczych? Czy potrzebujemy dziś nowego pojęcia spektaklu?
24 kwietnia 2014 Ekspozycja. Teatr (w) dekonstrukcji – wykład Jakuba Mamro
W klasycznej książce Jacques’a Derridy „Pismo i różnica” pojawiły się dwa teksty poświęcone Antoninowi Artaudowi, w których francuski filozof rozważa relacje między nowoczesnym teatrem a miejscem, jakie w kulturze zajmuje słowo, sens czy pojęcie. Od czasu publikacji esejów Derridy minęło kilkadziesiąt lat i filozofowie przyznający się do dekonstrukcyjnej tradycji coraz częściej i chętniej sięgają do rozmaitych praktyk teatralnych, upatrując w nich okazji do uprawomocnienia własnego dyskursu, a zarazem szansy na wyjście z teoretycznego impasu, wynikającego z panowania sztywnego modelu tekstualności. Jednocześnie wielu twórców wykorzystuje osiągnięcia dekonstrukcji do budowania własnych artystycznych idiomów. Wykład poświęcony będzie szczególnie istotnemu przykładowi takiego związku: współpracy Jean-Luc Nancy’ego z Mathilde Monnier, a także analizie tych „teatralnych” pojęć dekonstrukcji – scena, reprezentacja, medium, głos, gest, dotyk, działanie, polityczność – które w ostatnim czasie uległy radykalnemu przeformułowaniu i mogą w znaczący sposób wpłynąć na myślenie o współczesnych sztukach performatywnych.
22 maja 2014 Czym jest idea teatralna albo jak być kochaną przez Alaina Badiou? – wykład Pawła Mościckiego
Wykład poświęcony równoległej lekturze ogólnych rozważań Alaina Badiou nad specyfiką i możliwościami teatru, ze szczególnym uwzględnieniem jego zdolności do kreowania idei, oraz spektaklu Weroniki Szczawińskiej „Jak być kochaną”. Ruch od ogółu do konkretu i z powrotem będzie miał na celu postawienie pytania nie tyle o to, czy kategorie Badiou można zastosować do analizy konkretnego spektaklu, ile raczej o możliwość sytuacji odwrotnej, w której to spektakl modyfikuje, rozwija i przemieszcza teorię, uczestnicząc w ten sposób w jej tworzeniu.
12 czerwca 2014 Teatr Kantem – odgrywania historycznej teraźniejszości – wykład Łucji Iwanczewskiej
Teatr jako dziedzina publiczna ustanawiana jest przez krytyków i widzów, nie zaś przez aktorów i wytwórców – by użyć kategorii opisowych Immanuela Kanta – ale krytyk i widz znajdują się w każdym aktorze i wytwórcy – są to dwie możliwości tego samego podmiotu. Warto przyjrzeć się polskiemu teatrowi ostatniej dekady za pomocą analitycznej strategii interpretacji jako władzy sądzenia i związanych z nią procedur wytwarzania – odgrywania, powtarzania – historycznej teraźniejszości i jej czynnych podmiotów (od widza do aktora politycznego). Przede wszystkim zaś procedurze wytwarzania historii, ukazanej w ponownych jej odgrywaniach, urzeczowieniach i przemocy przedstawień. Myśl Kanta długo znajdowała się poza obszarem myśli i praktyki teatralnej. Już czas dać przedstawienie pewnej historycznej teraźniejszości.