29 listopada 2019 roku przypadała 100. rocznica inauguracyjnego przedstawienia Reduty – pierwszego polskiego laboratorium sztuki teatru i zarazem wielkiego projektu obywatelskiego, zainicjowanego i kierowanego przez Juliusza Osterwę i Mieczysława Limanowskiego. Osiągnięcia Reduty, formułowane przez jej twórców postulaty odnowy teatru oraz inicjowane przez zespół kierunki poszukiwań nowych metod pracy, nie zawsze docenione i trafnie odczytywane przez współczesnych, z perspektywy lat okazały się jedną ze źródłowych tradycji dla teatru polskiego drugiej połowy XX i pierwszych dekad XXI wieku.

Widząc tę perspektywę historyczną i żywe zainteresowanie współczesnych twórców teatralnych ideami i pracą Reduty. Instytut Teatralny od 2017 roku próbował – składając do odpowiednich gremiów i funduszy całościowe projekty – uzyskać środki na specjalnie przygotowany Rok Reduty – szereg wydarzeń i uroczystości angażujących środowiska teatralne i instytucje. Jego efekty miały przynieść nie tylko upamiętnienie i naukowe weryfikacje, ale przede wszystkim inspiracje dla wielu obszarów potrzebujących dzisiaj odnowionej perspektywy. Odpowiedzialność społeczna teatru, jego misyjność, twórcza praca w zespole, aktorstwo, powinności krytyki, upodmiotowiona widownia – wciąż o tym dyskutujemy, przecież nie tylko intuicyjnie wyczuwając potrzebę szukania odpowiedzi.

Oficjalnego Roku Reduty nie było, ale REDUCIE NA STULECIE – a przede wszystkim sobie z tej okazji – mogliśmy dać bardzo wiele. Zaczęło się w Krakowie od naukowej konferencji „Reducie na stulecie” zorganizowanej przez Wydział Polonistyki Uniwersytetu Jagiellońskiego.

W ramach związanych z REDUCIE NA STULECIE wydarzeń odbył się m.in. cykl ODTWARZANIE REDUTY – teatralizowane czytania sześciu sztuk z repertuaru warszawskiej pierwszej Reduty: „Uciekła mi przepióreczka” i „Ponad śnieg” Stefana Żeromskiego, „W małym domku” Tadeusza Rittnera, „Czupurek” Benedykta Hertza, „Papierowy kochanek” Jerzego Szaniawskiego, „Pastorałka” Leona Schillera. Organizatorem cyklu było Muzeum Teatralne w Warszawie we współpracy z Akademią Teatralną im. Aleksandra Zelwerowicza oraz Teatrem Narodowym.

fot. archiwum Instytutu Teatralnego

Reduta w pierwszym warszawskim etapie swojego istnienia od listopada 1919 do maja 1924 działała w Salach Redutowych Teatru Wielkiego – w tych przestrzeniach po latach pracuje Muzeum Teatralne. Po stu latach te same słowa – „spełniane” niegdyś przez aktorów Reduty – zabrzmiały w tej samej, niezmienionej przestrzeni Sal Redutowych w wykonaniu współczesnych artystów.

Wybór formy nie jest przypadkowy – czytania sztuk były w Reducie stałym elementem wzbogacania wyobraźni artystycznej i intelektualnego, duchowego wyposażenia członków wspólnoty, a skupiona i pogłębiona interpretacyjnie lektura w trakcie prób do spektakli (do której przywiązywano ogromną wagę) miała prowadzić według redutowego określenia do „odszukiwania pulsującej mocy źródła”.

ODTWARZANIE REDUTY włączyło do współpracy studentów aktorstwa oraz doświadczonych w zawodzie mistrzów – zgodnie z zasadą stosowaną w Reducie. Osterwa stawiał sobie i swoim aktorom istotne, obliczone na pożytek w przyszłości, zadania wychowawcze i obywatelskie realizowane w teatrze pojętym jako laboratorium artystyczne i społeczne poszukujące polskiego stylu i etosu teatralnego, a nawet szerzej – stylu i etyki życia zbiorowego. Redutowy etos aktora zasadzał się na idei samopoznania, samodoskonalenia i ofiarowywania siebie samego w scenicznym akcie twórczym.” (źródło: Muzeum Teatralne)

15 kwietnia 2019

Stefan Żeromski, Uciekła mi przepióreczka

reżyseria Piotr Cieplak
aktorzy Teatru Narodowego: Dominika Kluźniak, Lidia Pronobis, Mariusz Benoit, Jan Englert, Oskar Hamerski, Grzegorz Kwiecień, Jerzy Łapiński, Jacek Mikołajczak, Paweł Paprocki, Marcin Przybylski, Jerzy Radziwiłowicz, Przemysław Stippa

wprowadzenie prof. Wojciech Dudzik

______________________

13 maja 2019

Tadeusz Rittner, W małym domku

reżyseria Lena Frankiewicz
wprowadzenie dr Henryk Izydor Rogacki

______________________

17 czerwca 2019

Benedykt Hertz, Czupurek

reżyseria Wiesław Czołpiński
wprowadzenie prof. Jarosław Komorowski

______________________

7 października 2019

Jerzy Szaniawski, Papierowy kochanek

reżyseria Marcin Hycnar
wprowadzenie prof. Barbara Osterloff

______________________

29 listopada 2019
w stulecie pierwszej premiery Reduty

Stefan Żeromski, Ponad śnieg

reżyseria Edward Wojtaszek
wprowadzenie prof. Dariusz Kosiński
Panel wybitnych reżyserów i aktorów młodego pokolenia na temat dziedzictwa Reduty we współczesnym polskim teatrze.

______________________

19 grudnia 2019

Leon Schiller, Pastorałka

reżyseria Jarosław Kilian
wprowadzenie prof. Anna Kuligowska-Korzeniewska

REDUCIE NA STULECIE 2019

• 18-19 stycznia konferencja naukowa „>Reducie< na stulecie” zorganizowana przez Wydział Polonistyki UJ w Muzeum Historycznym Miasta Krakowa
• 22 stycznia – wyodrębnienie specjalnej „półki” z tekstami o Reducie i tekstami sztuk z Redutowego repertuaru w Czytelni Encyklopedii Teatru Polskiego:
Półka jest sukcesywnie uzupełniana. Braki prosimy zgłaszać na adres mailowy:
legon.etp@instytut-teatralny.pl
• luty – uruchomienie strony internetowej, która gromadziła i integrowała wszystkie inicjatywy i wydarzenia
• luty – wyodrębnione kalendarium Reduty w Kalendarium Encyklopedii Teatru Polskiego
• współwydanie z wydawnictwem słowo/obraz terytorium książki Zbigniewa Osińskiego „Ziemia – duch – Reduta”. Książkę, której nie zdążył ukończyć przed śmiercią autor, wypełnia przede wszystkim rozbudowane kalendarium życia i twórczości Mieczysława Limanowskiego doprowadzone do roku 1930. Uzupełniają je teksty samego Limanowskiego oraz przedruk zaktualizowanej wersji wstępu Zbigniewa Osińskiego do tomu korespondencji Osterwy i Limanowskiego.
• 27 marca – uruchomienie na platformie Google Arts & Culture wystawy o Reducie
• 25 kwietnia – doroczne spotkanie warsztatowe ETP pod roboczym hasłem: „Reduta ma swoje tajemnice”. Historia mówiona i szeptana jako problem dokumentacyjny i zagadnienie metodologiczne. Na przykładzie Reduty, ale też innych zespołów i zjawisk z przeszłości teatru polskiego zaproszeni goście zaprezentowai materiał do dyskusji o sposobach funkcjonowani i wykorzystywania opowieści, legend, anegdot i plotek jako materiału dokumentacyjnego, w tym także w kontekście Encyklopedii Teatru Polskiego.
• 20 maja – w rocznicę rozpoczęcia pierwszego objazdu teatralne spacery śladami Reduty: Kraków, Warszawa Wilno
• 31 sierpnia – otwarcie wystawy „Duchy Reduty” w Instytucie Teatralnym

• 20-22 września podczas Zjazdu Polskiego Towarzystwa Badań Teatralnych w Spale konferencja naukowa „Czy tylko Reduta? Kolektyw – zespół – spółdzielnia twórcza – wspólnota”
• listopad – konferencja „Spełnicy niepodległości” realizowana w ramach międzynarodowego projektu „Odzyskana awangarda”; tematem konferencji będzie udział teatru w kształtowaniu i negocjowaniu zbiorowych i indywidualnych tożsamości w państwach Europy Środkowo-Wschodniej, które zyskały lub odzyskały niepodległość sto lat temu
• styczeń 2020 – konferencja naukowa „po stuleciu” zorganizowana przez Instytut Teatralny i Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

W programach i projektach Instytutu Teatralnego, z których kilka w sposób bezpośredni bądź pośredni odwołuje się do działalności Reduty, starano się te odwołania uwidocznić:
• w Konkursie na Inscenizację Dawnych Dzieł Literatury Polskiej „Klasyka Żywa” ustanowiona została Nagroda Specjalna w wysokości 30 tys. zł dla teatru, który w który w sposób interesujący podejmie próbę inscenizacji tekstu z repertuaru Reduty,
• w programie Teatr Polska przypomniano mapę Redutowych objazdów i podjęto próbę dotarcia do miejsc, gdzie kiedyś jeździła Reduta, a jeszcze nie dotarł Teatr Polska.
• W Encyklopedii Teatru Polskiego, oprócz Redutowego kalendarium i przygotowania „półki z lekturami”, trwały prace nad uzupełnienie dokumentacji spektakli i historii zespołu, udostępnieniem historycznych materiałów audiowizalnych, opracowaniem biogramów artystów związanych z Redutą.

Reducie na stulecie: Fenomen zespołu teatralnegom25 kwietnia 2019
Reduta na kołach 29 listopada 2019