Instytut Teatralny zaprasza 13 lutego o 18:00 na piąty i ostatni wykład z cyklu „Biografie w teatrze polskim XXI wieku. Teksty – preteksty – performanse” zatytułowany „Praktyki biografizowania a performatyzowanie teatru – performanse (auto)biografii”. Wykład poprowadzi dr hab. prof. UŚ Beata Popczyk-Szczęsna. Wstęp bezpłatny, obowiązuje rezerwacja miejsc pod adresem bilety@instytut-teatralny.pl.
Na czym polegają autorskie zabiegi jawnoteatralne i metabiograficzne? Piąty, ostatni wykład cyklu, poświęcony będzie przedstawieniom, które prowadząca cykl określa jako performanse (auto)biografii. Wśród spektakli inspirowanych biografiami na szczególną uwagę zasługują te widowiska, które wyróżniają się silnym autotematyzmem. Są to projekty artystyczne demaskujące sytuację teatralną, czyli sam fakt gry przed publicznością. Aktorzy balansują na granicy „bycia w roli” i komentowania swojego występu, ujawniając jednocześnie techniki kreacji biografii bohaterów spektaklu. Przybiera to często wymiar pracy (z) archiwum i z dokumentami czyjegoś życia, które stanowią nie tylko inspirację przedstawienia, ale są również materiałem udostępnianym widowni podczas przebiegu spektaklu. Krótko mówiąc, przedstawienia w rodzaju performansu (auto)biografii cechują się wyraźną performatywnością przebiegu występu, a także zakładają rotacyjny model odbioru, czyli przechodzenie od porządku reprezentacji do porządku obecności i odwrotnie.
Podczas wykładu przyjrzymy się wielu zróżnicowanym pod względem formalnym spektaklom. Będą to zarówno przedstawienia inspirowane biografiami znanych twórców literackich, takie jak wałbrzyskie premiery Jana Czaplińskiego i Anety Groszyńskiej oparte na przykładach z życia Gabrieli Zapolskiej czy Henryka Sienkiewicza. Będą to również widowiska teatralne, w których warstwa biograficzna przenika się z ekspresją autobiograficzną, czyli m. in.: „Wielce Szanowna Pani” Justyny Lipko-Koniecznej i Martyny Peszko, „Mała narracja” Wojtka Ziemilskiego czy „Jak nie zabiłem swego ojca i jak bardzo tego żałuję” Mateusza Pakuły. Jaki oddźwięk budzą tego rodzaju praktyki biografizowania wśród publiczności?
Cykl wykładów „Biografie w teatrze polskim XXI wieku. Teksty – preteksty – performanse” poświęcony jest twórczości dramatycznej i teatralnej, inspirowanej biografią człowieka jako tematem, gatunkiem i pretekstem przedstawień. Jest to znaczące zjawisko artystyczne, które ze względu na swą intensywność i cykliczność pozwala wnioskować o pojawieniu się nurtu biograficznego w teatrze polskim XXI wieku.
W związku z licznymi przykładami tworzenia/adaptacji/rekonstrukcji biografii w przedstawieniach teatralnych trzeba zadać pytania o powody, formy i recepcję tego rodzaju twórczości. Warto rozważyć również, w jakim stopniu twórczość ta koreluje z dynamicznymi przemianami społeczno-obyczajowymi w naszej kulturze współczesnej, a także – dlaczego stanowi tak istotne świadectwo funkcjonowania teatru jako medium spraw publicznych, jako platformy konfrontacji różnych poglądów czy ujawniania mechanizmów kształtujących tożsamość jednostkową i zbiorową.
Beata Popczyk-Szczęsna
Dr hab. prof. UŚ., pracuje w Instytucie Nauk o Kulturze Wydziału Humanistycznego Uniwersytetu Śląskiego. Badaczka dramatu i teatru współczesnego. Zajmuje się teorią i praktykami lektury tekstu dramatycznego, polską dramaturgią sceniczną, biografią w teatrze XXI wieku oraz problematyką doświadczenia w literaturze i sztukach widowiskowych. Autorka książek: „Postać Judasza w dramacie polskim XX wieku. Potyczki z referencją” (2003); „Dramaturgia polska po 1989 roku” (2013); „Powtórzenia i powroty. O dramaturgii Janusza Głowackiego” (2015).Współredaktorka tomów zbiorowych: „Dramat i doświadczenie” (2014), „Pisanie dla sceny – narracje współczesnego teatru” (2019). Członkini Polskiego Towarzystwa Badań Teatralnych, Polskiego Towarzystwa Kulturoznawczego oraz European Association for the Study of Theatre and Performance (EASTAP). Uczestniczyła w pracach Komisji Artystycznej VI i VII edycji Konkursu na Inscenizację Dzieł Dawnych Literatury Polskiej „Klasyka Żywa”, organizowanego przez Instytut Teatralny im. Zbigniewa Raszewskiego (2020-2021).
