Nakładem wydawnictwa Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej im. Ludwika Solskiego w Krakowie ukazało się właśnie pierwsze polskie wydanie Partytury teatralnej „Mewy” Antoniego Czechowa autorstwa Konstantina Siergiejewicza Stanisławskiego. Przetłumaczony przez Jerzego Czecha tom stanowi niezwykle cenny dokument pracy nad jednym z najważniejszych przedstawień w dziejach teatru europejskiego. Publikacja ta stanowi zarazem kontynuację podjętej przez krakowską Szkołę kilka lat temu pracy nad publikacją pism Stanisławskiego w nowych tłumaczeniach.Ukazanie się kolejnej książki Stanisławskiego stanowi punkt wyjścia dla dyskusji na temat obecności rosyjskiego mistrza sztuki aktorskiej, pedagoga i reżysera, twórcy Moskiewskiego Teatru Artystycznego we współczesnej praktyce polskich scen i szkół teatralnych. Stanisławski wywarł ogromny wpływ na sztukę aktorską i sztukę reżyserii na całym świecie. Dzieje jego obecności w Polsce, w związku ze skomplikowanymi relacjami polsko-rosyjskimi są szczególnie zagmatwane. Fascynował już na początku XX wieku, inspirował wielu artystów, ale jednocześnie długo pozostawał mało znany. Po 1945 roku z powodów politycznych został ustanowiony najwyższym autorytetem, a zarazem zamknięty w sztywnych ramach ortodoksji, bywał jednak ważnym punktem odniesienia i inspiracji. Mimo to, to właśnie w Polsce pojawiły się takie twórcze kontynuacje i oryginalne rozwinięcia propozycji Stanisławskiego, jak aktorstwo Reduty czy praktyka Jerzego Grotowskiego.A jakie jest miejsce Stanisławskiego w polskim teatrze dzisiaj? Czy jeszcze inspiruje, czy stał się tylko częścią zamierzchłej przeszłości? Czy jego propozycje w swoim historycznym kształcie mogą jeszcze stanowić inspirację do pracy aktorskiej? A może „metoda” Stanisławskiego jest obecna w jednej z wielu późniejszych odmian? Czy jest jakiś „polski Stanisławski”?
Wokół takich pytań toczyć się będzie dyskusja z udziałem:Piotra Borowskiego – aktora i reżysera, lidera Studium Teatralnego,Jarosława Gajewskiego – aktora Teatru Polskiego w Warszawie i profesora Akademii Teatralnej im. A. Zelwerowicza oraz Grzegorza Ziółkowskiego – profesora Uniwersytetu Adama Mickiewicza .Spotkanie poprowadzą prof. Beata Guczalska (dziekan Wydziału Reżyserii PWST w Krakowie, autorka książki Aktorstwo polskie. Generacje) i prof. Dariusz Kosiński (Instytut Teatralny).
KONSTANTIN SIERGIEJEWICZ STANISŁAWSKI
właśc. K.S. Aleksiejew (1863-1938), rosyjski reżyser, dyrektor teatru, aktor, jeden z największych reformatorów i najważniejszych twórców teatralnych XX wieku. Zadebiutował jako aktor w 1877 w przedstawieniu teatru domowego (zamożna rodzina Aleksiejewych należała do znanych w Moskwie mecenasów sztuki). Swoją pasją zaraził krewnych i przyjaciół, co sprawiło, że teatr ten, zwany „kółkiem Aleksiejewych”, prowadził w latach 80-tych regularną działalność artystyczną. W roku 1888 razem z Fiodorem Sołogubem założył Towarzystwo Sztuki i Literatury, w spektaklach którego grał m.in. Don Juana w Kamiennym gościu Aleksandra Puszkina (1889), Uriela Akostę w sztuce Karla Gutzkowa (1895) i Otella (1896); dwa ostatnie spektakle także reżyserował (debiut reżyserki – Płody edukacji Lwa Tołstoja, 1891). 21 VI 1897 spotkał się w restauracji „Słowiański Bazar” z Władimirem Niemirowiczem-Danczenką – w trakcie słynnej wielogodzinnej rozmowy obu artystów zapadła decyzja o założeniu Moskiewskiego Teatru Artystycznego, który zainaugurował swą działalność rok później. Stanisławski był w nim odpowiedzialny za sprawy artystyczne, działając jako aktor (do 1928) i reżyser, a przede wszystkim jako osoba prowadząca warsztatowe poszukiwania metod twórczości aktorskiej. Początkowo jego działalność reżyserska nawiązywała do zdobyczy teatru w Meiningen (Car Fiodor Aleksieja K. Tołstoja, 1898). Przełomowym momentem była praca nad inscenizacjami sztuk Antonina Czechowa, w których sam też występował (Mewa, 1898 – Trigiorin; Wujaszek Wania, 1899 – Astrow; Trzy siostry, 1901 – Wierszynin; Wiśniowy sad, 1904 – Gajew). Pracując nad metodami twórczości aktorskiej Stanisławski wprowadzał też fundamentalne zmiany w procesie pracy nad spektaklem (długie próby analityczne, pogłębiona i wielostronna lektura tekstu). Wszystkie te osiągnięcia wzbudzały wielkie zainteresowanie, przede wszystkim dzięki sławie, jaką cieszyły się kolejne spektakle reżyserowane wspólnie przez Stanisławskiego i Niemirowicza-Danczenkę (Na dnie Maksyma Gorkiego, 1902). Aktorskim tryumfem artysty była rola Stockmana we Wrogu ludu Henrika Ibsena (1900). Począwszy od połowy pierwszej dekady XX wieku, Stanisławski zaczął poszukiwać dróg odejścia od naturalizmu teatralnego. Inscenizował sztuki symbolistyczne (Życie człowieka Leonida Andriejewa, 1907; Niebieski ptak Maurice Maeterlincka, 1908), zaprosił do współpracy Gordona Craiga (Hamlet, 1911), wreszcie założył Pierwsze Studio MChT (1912, kierownik Leopold Sulerżycki), które miało być miejscem laboratoryjnej pracy nad systemem nauczania gry aktorskiej. Po rewolucji bolszewickiej skoncentrował się początkowo na działalności w Studio Operowym Teatru Wielkiego, gdzie w latach 20-tych pracował nad reformą aktorstwa w teatrze muzycznym. Równolegle inscenizował w MChAT (Rewizor Nikołaja Gogola, 1922). Dzięki tourneé zespołu po Europie i USA (1922–24) został uznany za mistrza współczesnego teatru, a jego metody pracy były przejmowane i rozwijane na całym świecie. W 1924 opublikował swoją artystyczną biografię Moje życie w sztuce. Po powrocie do Rosji wyreżyserował m.in. Dni Turbinych Michaiła Bułhakowa (1926) i Wesele Figara Pierre’a A. de Beaumarchais (1926). W latach 30-tych skoncentrował się na pracy studyjnej. Od 1935 wraz z grupą aktorów (m.in. Olgą Knipper-Czechową, Wasilijem Toporkowem) rozpoczął prace nad Tartuffem Molière’a, w trakcie których praktycznie rozwijał i doprecyzowywał tzw. metodę działań fizycznych. Wywarł ogromny wpływ na teatr XX wieku, do dziś jest uznawany za twórcę metod aktorstwa realistycznego i psychologicznego.