Zapraszamy na cykl 5 spotkań-wykładów, zapowiadających drugą część monografii o scenicznym „przepisywaniu” Dziadów.
Czy „Dziady” są toksycznym arcydziełem? Czy nadal stanowią opresyjną inicjację w polskość, jak uważał Czesław Miłosz, pisząc w „Ziemi Urlo”, że swą wizją Mickiewicz „zapeklował Polaków w mesjańskim nacjonalizmie, który ma to do siebie, że pochłania każdego, kto mu się opiera”?Jak uwolnić to, co w „Dziadach” uniwersalne, od nacisku polonocentrycznych matryc lekturowych i ich edukacyjnych nadużyć? Jak od „Daj mi rząd dusz!” przejść do „Dajcie mi człowieka…”? Najnowsza historia sceniczna „Dziadów” podpowiada niejedną odpowiedź.Mniej interesować mnie będzie teatr jako medium literatury dramatycznej, bardziej – teatr jako medium emocji zbiorowych. W jaki sposób i z jakim skutkiem kolejni inscenizatorzy usiłowali skłonić widza do przyjęcia postawy krytycznej w procesie rewidowania narodowej mitologii? Co było w przedstawieniach „Dziadów” odrzucane przez widownię? Jak publiczność falsyfikowała reżyserskie przekazy, by dostosować je do swoich oczekiwań? Widz wyemancypowany – co to znaczy na gruncie mitu integracyjnego „Dziadów”?Warto opowiedzieć o scenicznym zdejmowaniu z arcydramatu interpretacyjnych klisz przez nieufnych reżyserów i reżyserki, o wyłuskiwaniu nowych podtekstów przez aktorki i aktorów, o dekonstruowaniu mitów nadpisanych nad „Dziadami”. Mickiewiczowski Konrad wcale nie musi zejść ze sceny, by ustąpić miejsca Gustawowi, wystarczy, że odzyska utraconą „połowę” biografii.
Niedobre, nieczułe dziecię…Dziecko – podmiot ukryty8 października 2018
Literatura romantyczna odkryła dziecko jako pełnoprawnego bohatera. Teatr, częściej niż można by się spodziewać, przyznawał dzieciom w „Dziadach” znacznie więcej miejsca na scenie niż historycy literatury w swych interpretacjach. Widoczne na scenie, zwykle pozostawały jednak nieuwidocznione w recenzjach. Pytanie: co się stanie z kalkami interpretacji „Dziadów”, jeżeli spojrzymy na ten heroicznie zmityzowany utwór z perspektywy dziecięcej, jaka została wcześniej wpisana w „Dziady kowieńsko-wileńskie”?
Puch marny?„Dziady” a sprawa kobieca29 października 2018
Słowa Guślarza na widok zjawy pasterki Zosi: „A toż czy obraz Bogarodzicy? / Czyli anielska postać?” – dobrze oddają stereotyp akceptowanej kobiecości: albo Matka Boska, albo anielica. Czy zatem rację ma Maja Kleczewska, gdy mówi: „Kobiety w tym dramacie, oprócz Rollisonowej, są całkowicie marginalne”? Wszak swoje „Studium o «Dziadach»” Ryszard Przybylski zatytułował: „Słowo i milczenie Bohatera Polaków” (1993). Ta maskulinistyczna perspektywa, która wydaje się dominować w pracach historycznoliterackich, bywa destabilizowana w niejednej inscenizacji z lat ostatnich.
Gromada niech się tu zbierze!„Prześniona rewolucja” w teatrze19 listopada 2018
Jaką wizję ludu przynoszą „Dziady”, a jakie korekty wnosi teatr? Jaką wspólnotę projektuje Mickiewicz w arcydramacie, a jaki kształt przybiera ona w kolejnych inscenizacjach? Przełom w przedstawianiu gminu stanowiła inscenizacja Konrada Swinarskiego z 1973 roku. Jak pisała Maria Janion: „Lud jego jest bezwzględny, straszny, nawet sadystyczny, odprawia sąd za swe krzywdy z nienawiścią, bez litości.” Dzisiejsze sceniczne reprezentacje ludu to niejednokrotnie grupy wykluczonych – bezdomnych, „oburzonych”, „kolorowych”…
I Have a Dream„Dziady” pomiędzy popkulturą a kontrkulturą10 grudnia 2018
„Dziady” w reżyserii Radosława Rychcika w Teatrze Nowym w Poznaniu (2014) to może najbardziej radykalne przepisanie arcydramatu na znane kody popkultury, a zarazem przedstawienie zaskakująco wywrotowe. Spojrzenie na „Dziady” z perspektywy Obcego/Innego w wielu recenzjach zostało potraktowane w sposób protekcjonalny, bo przecież nas, Polaków, krytyka postkolonialna nie dotyczy. Otóż postaram się wykazać, że dotyczy.
Ich okrągłość dłonią czuję…Jak słowo staje się ciałem7 stycznia 2019
Rola Gustawa/Konrada jest uwikłana w ambiwalncję ciała fantazmatycznego i ciała realnego. Inscenizatorzy „Dziadów” muszą zadawać sobie pytanie: jak docieleśnić romantycznego bohatera, w potocznym wyobrażeniu oderwanego od ziemskiej rzeczywistości, jak „wbić z powrotem w ciało”? To aktor osadza odległy brzmieniowo romantyczny język poetycki w nowym pejzażu akustycznym współczesnego widza. Przyjrzę się pracy nad rolą Gustawa/Konrada w kreacjach Gustawa Holoubka, Jerzego Treli, Jerzego Radziwiłowicza, Michała Czachora, Bogusława Kierca, Bartosza Porczyka, Grzegorza Małeckiego.
Zbigniew Majchrowski, profesor zwyczajny, związany z Uniwersytetem Gdańskim, uczeń Marii Janion (współredagował serię Transgresje oraz tom Księga Janion). Laureat Nagrody im. Leona Schillera za książkę Cela Konrada. Powracając do Mickiewicza (1998) po dwudziestu latach powraca do tematu i cyklem wykładów zapowiada drugą część swojej monografii o scenicznym „przepisywaniu” Dziadów.
Wstęp wolny
