W czwartek 28 maja 2020 odbyło się pierwsze spotkanie zespołu eksperckiego ds. sytuacji teatrów, który został powołany przy Instytucie Teatralnym im. Zbigniewa Raszewskiego. Wzięli w nim udział praktycy pracujący w różnych obszarach teatru, przedstawiciele związków i stowarzyszeń zawodowych oraz organizatorów życia teatralnego w Polsce. Głównym celem prac zespołu jest wypracowanie rozwiązań i mechanizmów chroniących teatry – ich pracowników i współpracowników oraz widzów – przed zagrożeniem epidemicznym oraz łagodzących negatywne skutki spowodowane przez zawieszenie działalności scenicznej.
Jak podkreśliła Elżbieta Wrotnowska-Gmyz, dyrektor Instytutu Teatralnego im. Zbigniewa Raszewskiego, powodem powołania zespołu eksperckiego była „chęć towarzyszenia teatrowi polskiemu w krytycznym momencie”. – Postrzegam to jako obowiązek Instytutu – dodała. W tym momencie kluczowym celem pracy zespołu jest udzielenie wsparcia teatrom w przejściu przez trudny, pod każdym względem, okres epidemii – prowadzenie na bieżąco ewaluacji działań pomocowych, wypracowywanie założeń nowych programów, pomoc w powrocie do pracy.
Podczas posiedzenia, które odbyło się online, ustalono harmonogram, formę i zakres działań. Zgodnie z postulatami uczestników zespołu, eksperci będą pracować w podgrupach roboczych, które zajmą się wybranymi zagadnieniami problemami najpilniej wymagającymi podjęcia działań. W tym momencie najistotniejsze jest zarówno wypracowanie procedur związanych z funkcjonowaniem teatrów – prawnym, organizacyjnym, finansowym – podczas wychodzenia z pandemii, jak i podjęcie działań długofalowych, zabezpieczających teatry oraz ich pracowników, współpracowników i widzów przed negatywnymi skutkami „lockdownu”).
W trakcie prac zespołu eksperckiego opracowywane będą wnioski i rekomendacje. Wśród nich członkowie i członkinie zespołu zwrócili uwagę między innymi na:
– potrzebę rozpoczęcia rozmów na temat powstania „tarczy antykryzysowej” dla teatrów (także niezależnych), która umożliwi im stabilną działalność w nowej dyscyplinie sanitarnej;
– konieczność szybkiego usprawnienia systemu komunikacji i informacji o programach pomocowych dla teatrów i twórców, podjęcia pilnych konsultacji w zakresie opracowywania zasad i priorytetów tych programów oraz usprawnienie systemu przyznawania zapomóg, które dzisiaj dla wielu twórców są jedynym zastrzykiem finansowym;
– wprowadzenia zmian w programach MKiDN w 2021, tak, aby – wobec pojawiających się ze strony samorządów zapowiedzi przyszłorocznych cięć budżetowych – zostały dostosowane do realnych potrzeb beneficjentów; w rozmowach tych powinni uczestniczyć przedstawiciele samorządów;
– konieczność podjęcia kwestii związanych z kulturą organizacyjną w obszarze funkcjonowania teatrów, przede wszystkim w zakresie ładu prawnego oraz praktyk instytucjonalnych dotyczących zatrudnienia, umów i obowiązków pracowniczych (pierwsze spotkanie w ramach „podstolika prawnego” już się odbyło); według części ekspertów „braki w tym względzie są dziś jedną z głównych przyczyn złej lub bardzo złej sytuacji artystów i pracowników wszystkich podmiotów teatralnych w Polsce”;
Maciej Nowak, zastępca dyrektora ds. programowych Teatru Polskiego w Poznaniu, zwrócił uwagę, że być może znaleźliśmy się w momencie, w którym po 30 latach od ustanowienia ram systemu teatralnego w Polsce „należy podjąć śmiałe decyzje o jego korekcie zgodnej z wymaganiami współczesności, nowych tendencji w sztuce teatru”. – Widać jasno, że w sytuacji kryzysu dotychczasowy system ujawnia swoje niedoskonałości. Być może istnieje możliwość, aby w tym trudnym czasie wprowadzić rewolucyjne działania mające na celu uzdrowienie sytuacji i dostosowanie kształtu systemu teatralnego do wymagań trzeciej dekady XXI wieku – wskazywał.
Za najpilniejsze zagadnienie związane z obecną sytuacją teatrów w Polsce zespół uznał potrzebę uszczegółowienia wytycznych w zakresie możliwości otwierania teatrów, w tym na szczególną rolę Powiatowych Stacji Sanitarno-Epidemiologicznych w omawianym procesie.
Odnosząc się do tej kwestii, Agnieszka Komar-Morawska, dyrektor Departamentu Narodowych Instytucji Kultury MKiDN, zaznaczyła, że podjęte zostaną działania, aby w ramach służb sanitarnych na poziomie wojewódzkim zostały wskazane osoby do kontaktu w sprawie instytucji kultury. Dyrekcje Instytutu Teatralnego oraz Instytutu Muzyki i Tańca zaproponowały zorganizowanie dla dyrektorów teatrów, mierzących się z zadaniem wznowienia działalności placówek w nowej rzeczywistości, serii spotkań roboczych z udziałem m.in. ekspertów Głównego Inspektoratu Sanitarnego, prawników i psychologów w zakresie procesów grupowych.
Zespół ekspercki ds. sytuacji teatrów deklaruje podjęcie wspólnych działań na rzecz wszystkich grup i środowisk tworzących krajobraz życia teatralnego w Polsce – od narodowych, samorządowych artystycznych instytucji kultury, teatry prywatne, po artystów i twórców niezależnych i ruch amatorski. Zespół będzie brał udział w pracach nad kształtem rządowego programu rekompensat dla teatrów z powodu konieczności zawieszenia działalności scenicznej.
_______________
Kolejne spotkanie – poświęcone przede wszystkim ocenie wdrażania procesu powrotu teatrów do działalności w swoich siedzibach – odbędzie się 18 czerwca. Do tego czasu ustalony zostanie ostateczny skład wszystkich podgrup eksperckich i zakres tematyczny ich prac.
W pierwszym spotkaniu zespołu eksperckiego ds. teatru wzięli udział:
Natalia Dzieduszycka – TR Warszawa, dyrektorka;
Jacek Głomb – Teatr im. Heleny Modrzejewskiej w Legnicy, dyrektor; Unia Polskich Teatrów;
Andrzej Hamerski – Teatr Muzyczny w Poznaniu, zastępca dyrektora ds. administracyjnych;
Ryszard Kalinowski – Forum Środowisk Sztuki Tańca, dyrektor Lubelskiego Teatru Tańca ;
Katarzyna Knychalska – Ogólnopolska Offensywa Teatralna;
Agnieszka Komar-Morawska – dyrektor Departamentu Narodowych Instytucji Kultury, MKiDN;
Eugeniusz Korin – reżyser, dyrektor artystyczny Teatru 6. piętro;
Małgorzata Langier – Śląski Teatr Lalki i Aktora „Ateneum”, dyrektor; reprezentująca władze Katowic;
Katarzyna Meissner – Instytut Muzyki i Tańca, dyrektor;
Marta Miłoszewska – Gildia Reżyserek i Reżyserów Teatralnych;
Maciej Nowak – Teatr Polski w Poznaniu, zastępca dyrektora ds. programowych;
Łukasz Orłowski – Instytut Teatralny, kierownik Działu Komunikacji i Promocji;
Ewa Pilawska – Unia Polskich Teatrów (wiceprezes), dyrektor Teatru Powszechnego w Łodzi;
Alicja Przerazińska – Teatr Polonia, Och-Teatr, dyrektor Fundacji Krystyny Jandy Na Rzecz Kultury; Unia Teatrów Niezależnych;
Tomasz Rodowicz – Teatr CHOREA, dyrektor artystyczny;
Olga Sobkowicz – Instytut Teatralny, kierowniczka Działu Organizacji;
Agata Sobota – Związek Zawodowy Aktorów Polskich, członkini prezydium Zarządu Głównego;
Paweł Szkotak – Stowarzyszenie Dyrektorów Teatrów;
Krzysztof Szuster – Związek Artystów Scen Polskich, prezes;
Hanna Trzeciak – Teatr Wielki Opera Narodowa, zastępca dyrektora ds. finansowych i rozwoju;
Marta Wójcicka – Studio Teatralne Koło/Teatr Soho, prezeska stowarzyszenia; Unia Teatrów Niezależnych;
Elżbieta Wrotnowska-Gmyz – Instytut Teatralny, dyrektor.
