Aktualności Kalendarz wydarzeń PRL: teatr studencki Wykład

„PRL: teatr studencki i inny” | Kultura poza centrum – Gardzienice, Węgajty i inne ośrodki

Podczas wykładu profesor Tadeusz Kornaś przedstawi najważniejsze dokonania grup działających „poza centrum” z okresu od połowy lat 70. do czasu zmierzchu PRL-u.

opublikowano 27 września 2022

Instytut Teatralny zaprasza 20 października o godz. 17:00 na kolejny wykład prof. Tadeusza Kornasia pt. „Kultura poza centrum – Gardzienice, Węgajty i inne ośrodki”. Wykład odbywa się w ramach cyklu „PRL: teatr studencki i inny”. Bezpłatne zaproszenia dostępne są na stronie Instytutu oraz w serwisie GoOut.net.

Teatr w Gardzienicach powstał w 1977 roku. Włodzimierz Staniewski, założyciel Ośrodka Praktyk Teatralnych, stworzył grupę alternatywną zarówno wobec twórczości Grotowskiego, jak i ruchu teatrów studenckich. Choć, paradoksalnie, powiązania z tamtymi inicjatywami pozostały mocne.

Gardzienice poszukiwały nowej publiczności. Wyruszały na Wyprawy do wsi oddalonych jak najdalej od „centrum” i prezentowały nowatorskie przedstawienia dla mieszkańców, którzy nigdy nie widzieli żywego teatru. Ale spektakl był tylko jednym z elementów Wypraw, ważne stawało się też spotkanie, Zgromadzenie. Środowisko wsi było też miejscem, gdzie poszukiwano materiału (pieśni, słów, gestów) do kolejnych spektakli.

Wkrótce, na wzór Gardzienic, zaczęły powstawać kolejne ośrodki i inicjatywy oddalone od wielkich miast. Dla wielu twórców tego kształtującego się środowiska teatr był tylko jednym z elementów, dopełniającym tworzenie alternatywnych wzorców kultury. Ten trend początkowo kształtował się bez sztywnych ram organizacyjnych. Szczególnym przykładem może być Teatr Wiejski Węgajty, który powstał w podolsztyńskiej wsi o takiej nazwie w gospodarstwie Erdmute i Wacława Sobaszków.

Związki „kultury poza centrum” z ruchem teatrów studenckich były dosyć skomplikowane. Często powodem sporu między tymi środowiskami było rozumienie funkcji teatru i jego zaangażowania w społeczne i polityczne przemiany. Tym niemniej w wielu sprawach te środowiska mówiły wspólnym głosem.

Podczas wykładu 20 października o godz. 17:00 profesor Tadeusz Kornaś przedstawi najważniejsze dokonania grup działających „poza centrum” z okresu od połowy lat 70. do czasu zmierzchu PRL-u. Omówi też ich usytuowanie wobec ruchu studenckiego – punkty wspólne i pola konfliktu. Bezpłatne zaproszenia na wykład dostępne są na stronie Instytutu oraz w serwisie GoOut.net.

Cykl wykładów „PRL: teatr studencki i inny”

Wykłady z cyklu „PRL: teatr studencki i inny” dotyczyć będą działalności polskich teatrów studenckich oraz „poszukujących” w okresie PRL-u. W centrum opowieści znajdą się teatry, które w literaturze określane były jako studenckie (STS, Bim-Bom, Kalambur, Teatr STU, Teatr Ósmego Dnia, Teatr 77, Akademia Ruchu i inne). Jednak obok nich istniała cała grupa teatrów, które trudno zaklasyfikować, a które wpływały na rozwój ruchu studenckiego, choć działały w odmiennych strukturach organizacyjnych (jak choćby teatr uliczny, inicjatywy parateatralne, teatr drugoobiegowy po stanie wojennym…). „Inny teatr” w rozumieniu Tadeusza Kornasia to także Grotowski i Gardzienice, Węgajty. Bez Grotowskiego, jako punktu odniesienia, trudno wyobrazić sobie przekształcenia w ruchu studenckim, Gardzienice zaś od późnych lat 70. stanowiły ważną wyspę teatru alternatywnego. Gdzieś w tle jest jeszcze Tadeusz Kantor oraz różnorakie działania plastyczne. Cały ten konglomerat stanowił niezwykłe środowisko polskiego teatru w czasach PRL-u.

Harmonogram wykładów

3.02 | Czas odwilży. STS, Bim-Bom i inni
3.03 | Nowa dramaturgia, nowa poezja, nowa wizualność… mała stabilizacja
31.03 | Wokół polskiej „kontrkultury” – przełom lat 70.
21.04 | Parateatr – Para-ra-ra
23.06 | Festiwale, festiwale…
22.09 | Zawodowcy!? Teatr Ósmego Dnia, Akademia Ruchu, Teatr STU i inni
20.10 | Kultura poza centrum – Gardzienice, Węgajty i inne ośrodki
10.11 | Karnawał i wojna – teatr studencki w okresie „Solidarności” i po stanie wojennym
15.12 | „Śmierć na raty” – teatr studencki a zmierzch PRL