Instytut Teatralny zaprasza 18 kwietnia o godz. 18:00 na czwarty wykład (wstęp wolny) z cyklu „Wyspiański. Teatr obecności” pod tytułem „Ja słucham, słucham i patrzę…. Słuch, wzrok i inne zmysły w spektaklach Wyspiańskiego”. Po wykładzie, który poprowadzi dr hab. prof. UJ Dorota Jarząbek-Wasyl, odbędzie się warsztat „Dotykanie makiety” (rezerwacja miejsc).
Spektakle przygotowane przez Wyspiańskiego robiły ogromne wrażenie. Na czym to przeżycie polegało? Wykład poświęcony będzie spektaklom Wyspiańskiego jako wielozmysłowym zjawiskom, atakującym, angażującym w sposób pośredni lub bezpośredni nieomal wszystkie zmysły widza, włącznie z dotykiem i odczuciem temperatury. W ten sposób przedstawienia te narzucały się odbiorcom nie tylko jako całości fabularne i wypowiedzi artystyczne, literackie czy filozoficzne, które trzeba było (i często namiętnie usiłowano) odczytać, zrozumieć, lecz bardziej jako polisensoryczne, zmasowane, bardzo silne doświadczenia cielesno-zmysłowe.
Spojrzymy na to, jak w spektaklach Wyspiańskiego informacje odczytywane przez różne zmysły mogły pobudzać inne kanały odbioru, a nawet decydować o odczuciach zaburzenia równowagi czy temperatury. Czy w jego przedstawieniach wzrok ulegał deprywacji, zaś słuch uprzywilejowaniu? A może, biorąc pod uwagę celowo wywoływane na scenie szumy, hałasy i zgrzyty, było na odwrót? W teatrze Wyspiańskiego uruchamiana była również sfera haptyczna, czyli dotyku i orientacji, a wraz z nią cielesne (a nie wyłącznie intelektualne i rozumowe) zaangażowanie w doświadczenie estetyczne.
Można na to spojrzeć z dwóch perspektyw: aktorów, którzy mają kontakt z kostiumami, rekwizytami i partnerami scenicznymi; oraz widzów – wrażliwych na relacje bliskości i oddalenia aktora od rampy oraz aktorów od siebie nawzajem, ale też zapraszanych do „dotykania wzrokiem” przez obrazy i materie, do wyobrażenia, przypomnienia, odczucia właściwości taktylnych (niekiedy nieznośnych, niemiłych widzom lub zaskakujących – jak w przypadku upostaciowania trupich, martwych istot, widm lub ludzi-posągów).
Wstęp na wykład jest wolny. Po wykładzie zapraszamy do udziału w warsztacie „Dotykanie makiety” (liczba miejsc jest ograniczona, obowiązują zapisy przez e-maila bilety@instytut-teatralny.pl).
Warsztat „Dotykanie makiety” skupiony będzie na temacie spektaklu „w pomniejszeniu”. Spróbujemy odpowiedzieć na pytanie: jaka jest rola makiety w pracy nad spektaklem i w poznawaniu rzeczywistości historycznego spektaklu?
O cyklu wykładów „Wyspiański. Teatr obecności”
Od „żywego” dzieła i osoby Stanisława Wyspiańskiego dzieli nas już ponad dziesięć dekad, a z nimi przypływy i odpływy interpretacji. Twórczość sceniczna autora „Wyzwolenia” (ta wystawiona za jego życia, jak i odkrywana dopiero po jego śmierci) stanowiła fascynującą i niewyczerpaną „maszynę” do wytwarzania znaczeń. Inspirował potomnych jako twórca teatru olbrzymiego, a z drugiej strony eksplorator teatru intymnego, teatru formy i teatru słowa poetyckiego. Rozpoznawano w nim artystę koloru i artystę dźwięku, wizjonera nowoczesnego narodowego akropolu i burzyciela zmurszałego postromantycznego nekropolu, malarza sceny, a z drugiej strony architekta nowych przestrzeni scenicznych. Nie negując wagi tych, i wielu innych, kategoryzacji, dr hab. prof. UJ Dorota Jarząbek-Wasyl proponuje spojrzenie uchylające – choćby tylko częściowo – potrzebę interpretacji, na rzecz tego, co (przynajmniej teoretycznie) poprzedza ją i warunkuje: przejawiania się obecności, stawania się spektaklu w oczach twórców i widzów.
Na ile i w jaki sposób Wyspiański był obecny w swoim teatrze (poprzez konkretne decyzje, formy współpracy)? Co czyniło przedstawienia – dane pod jego kierunkiem – żywymi i poruszającymi widzów w momencie powstania? Jak istniały i działały w przedstawieniach – w zetknięciu z aktorem i przestrzenią – konkretne obiekty (kostiumy, rekwizyty)? To główne pytania stawiane w projekcie „Wyspiański. Teatr obecności”, poświęconym działalności scenicznej Wyspiańskiego z lat 1898-1907, czyli od debiutu scenograficznego i dramatycznego do śmierci artysty.
Wykłady skupią się na trzech obszarach problemowych: 1) praktyki tworzenia i form współdziałania z zespołem teatralnym, jakie przyjął Wyspiański w Krakowie i Lwowie, 2) materii przedstawień artysty (roli, jaką w tym teatrze odgrywały konkretne obiekty: rekwizyty, kostiumy, dekoracje, architektura sceny), 3) reakcji publiczności na spektakle autora „Wesela”, ze szczególnym naciskiem na polisensoryczne wrażenia: wzrokowe, słuchowe, ale też dotykowe i kinestetyczne, do których prowokowały sceniczne rozwiązania wprowadzone przez Wyspiańskiego.
Spotkaniom towarzyszyć będą trzy warsztaty w mniejszym gronie (kolejno po drugim, trzecim i czwartym wykładzie). Warsztaty te mają służyć zachęcie do wspólnej lektury i rozkodowania archiwaliów teatralnych: scenariusza reżyserskiego z rysunkami sytuacyjnymi; szkicu portretowego aktora; makiety scenicznej. Przed każdym spotkaniem, z odpowiednim wyprzedzeniem uczestnicy otrzymają szczegółowe instrukcje, teksty do przeczytania, zadania. Liczba miejsc na warsztatach jest ograniczona, obowiązują zapisy.
Wstęp na wykłady jest wolny.
