4 października o godz. 18:00 w Sali Teatralnej Instytutu Teatralnego odbędzie się spotkanie „Rozpakujemy, zrewidujemy”, podczas którego zaprezentowane zostaną – oprócz Wirtualnego Archiwum – inne działania związane ze stuleciem urodzin Józefa Szajny. Spotkanie poprowadzi Natalia Andrzejewska z Teatru Studio. Udział wezmą: Agnieszka Berlińska, Maria Klotzer (Teatr Ludowy), Jolanta Niedoba (Muzeum Śląskie), Karolina Prymlewicz (Muzeum Karykatury). 

Po rozmowie zapraszamy na wernisaż wystawy „Puste pole – przestrzeń wyobraźni. Józef Szajna 1922-2022”, przygotowanej przez Teatr Ludowy i Muzeum Śląskie oraz prezentację książki „100 x TEATR. Wolność Józefa Szajny”, wydanej przez Muzeum Śląskie.

Józef Szajna

Józef Szajna w polskiej kulturze zapisał się jako reżyser i scenograf teatralny, malarz, autor scenariuszy, a także teoretyk teatru. Urodził się 13 marca 1922 roku w Rzeszowie, gdzie w chwili wybuchu II wojny światowej rozpoczął działalność w konspiracji. Za udział w ruchu oporu trafił do obozów koncentracyjnych w Oświęcimiu i Buchenwaldzie. Dwukrotnie osadzany był w Bloku Śmierci, zamienionym ostatecznie na pobyt w Kompanii Karnej. Wojenne doświadczenia obozowe mocno zaważyły na późniejszej działalności i twórczości Szajny. Wielokrotnie powtarzał, „jestem z pętli odcięty, dlatego znam nie tylko życie”. Osobiste traumatyczne przeżycia przetwarzał w charakterystycznych dla siebie znakach-rekwizytach (koła, buty, drabiny, taczki, sylwetka ludzka), w problemy ogólnoludzkie.

W swej działalności teatralnej – zwanej za Zbigniewem Taranienką, teatrem narracji plastycznej – nacisk kładł na aspekt wizualny. Szczególną rolę przyznawał scenografii i powiększonemu rekwizytowi, które postawił na równi z aktorem. Tworzył spektakle autorskie, tj.: „Replika” (1971), „Witkacy” (1972), „Dante” (1974), „Cervantes” (1976). Jako plastyk uprawiał malarstwo, collage, assamblage, rysunek. Jest autorem karykatur i instalacji plastycznych, wśród których szczególne znaczenie mają „Reminiscencje” – monumentalna ekspozycja poświęcona pamięci artystów krakowskich aresztowanych w 1942 r. i wysłanych do obozu w Oświęcimiu.

Fot. Zygmunt Rytka

Swoje prace przedstawiał na kilkuset wystawach indywidualnych i zbiorowych. Reprezentował Polskę na Biennale Sztuki w Wenecji (1970) i Sao Paulo (1979). Był twórcą i dyrektorem Centrum Sztuki Studio Teatr – Galeria. Ponadto realizował -przedstawienia w teatrach – Ludowym w Nowej Hucie, Teatrze Ziemi Opolskiej, Starym Teatrze w Krakowie, Teatrze Dramatycznym i Polskim w Warszawie. Po rezygnacji z kierowania Teatrem Studio w 1982 roku zajął się przede wszystkim twórczością plastyczną. Zmarł 24 czerwca 2008 roku w Warszawie.

Instytut Teatralny im. Zbigniewa Raszewskiego jest Narodową Instytucją Kultury finansowaną ze środków budżetu Państwa.

(Przeczytaj więcej na ten temat)