9 grudnia 2023 w Instytucie Teatralnym rozstrzygnięto IX edycję Konkursu Fotografii Teatralnej. Spośród ponad 1450 nadesłanych zdjęć Jury wskazało jako najlepszą pracę Dawida Stube w kategorii „teatralne zdjęcie sezonu”, prace Karoliny Jóźwiak w kategorii „zestaw dokumentacyjny z przedstawienia” oraz prace Anny Niemiec w kategorii „architektura teatralna”.
Do tegorocznej edycji Konkursu zgłosiło się aż 127 fotografek i fotografów, spośród których Jury w składzie: Marek Chowaniec, Michał Heller, Małgorzata Piekutowa, Jolanta Rycerska i Marek Świca, wyłoniło zwycięzców.
Trudno zapomnieć wrażenie wywołane przez wielki, niezwykły zbiór fotografii, w który przyszło się nam wpatrywać w sali teatralnej Instytutu podczas obrad Jury. Wzdłuż ścian długie stoły, szczelnie pokryte warstwą setek zdjęć nadesłanych na konkurs, a nad nimi my – zatrudnieni w tym spektaklu do roli poławiaczy pereł – przebijający się przez pozorny chaos obrazów, rywalizujących o naszą uwagę (…). Podczas obrad nie mieliśmy wiedzy o autorach nadesłanych fotografii, ani o geograficznym pochodzeniu fotografii, nie preferowaliśmy żadnej z technik czy metod obrazowania. Ważna była czytelność i wewnętrzna siła zaprezentowanych prac, ich ładunek emocjonalny i poziom warstwy plastycznej. Drogą eliminacji (czasem szalenie trudnych), po wspólnej analizie i dyskusji, wyłoniliśmy grono laureatów. – Jolanta Rycerska / Jury IX edycji KFT
KATEGORIA A | TEATRALNE ZDJĘCIE SEZONU
Pierwszą Nagrodę w kategorii „teatralne zdjęcie sezonu” i 10 tys. złotych Jury jednomyślnie przyznało Dawidowi Stube za zdjęcie „Aktorzy” z Teatru im. Aleksandra Fredry w Gnieźnie.
Aktorzy na widowni, nie na scenie. Rozebrani do rosołu, zupełnie różni od osób siedzących zwykle w teatralnych fotelach: rozwaleni jak na kanapie przed telewizorem, z minami na pograniczu znudzenia i wyczekiwania. Absurdalne trio w stylu Dudy-Gracza. Kadr sprawiający wrażenie przypadkowego, lekko przekrzywiony, ciąży niepokojąco ku prawej. No i ta perspektywa: obiektyw skierowany w miejsce interesujące fotografa teatralnego zwykle tylko w trakcie owacji. Nic tu nie jest takie jakie powinno być. To wizualny zgrzyt daleki od ładności. Świat na opak. Czy to alegoria zmian zachodzących w sposobie postrzegania teatru przez publiczność? Czy gorzka refleksja nad polityką kadrową urzędników sprawujących w Polsce pieczę nad instytucjami kultury w trakcie ostatnich kilku lat? A może jeszcze więcej – historia o szalonych barbarzyńcach, którzy od jakiegoś czasu, przemocą, próbują ruszyć nasz świat z posad? Wszystkie te pomysły mieszczą się w granicach poprawnej interpretacji, wyznaczonych bokami kadru tego mocnego zdjęcia. Dawid Stube wie jak prowokować. I chyba doskonale zdaje sobie sprawę z tego, że w czasach kiedy obrazy osaczają nas z każdej strony, tylko zdjęcia ocierające się o lapidarność mają szansę być zauważone. W tym wypadku nikt, choć odrobinę związany ze sceną nie przejdzie obok Aktorów obojętnie. To bardzo mocny, wielowymiarowy komunikat o kondycji teatru i kultury tu i teraz. Komunikat na miarę Teatralnego Zdjęcia Roku. Szczerze mówiąc, do tej pory postrzegałem kategorię „A” Konkursu Fotografii Teatralnej jako tę łatwiejszą. Czas zmienić zdanie – napisał w uzasadnieniu Michał Heller.
Dawid Stube – „Aktorzy”, Teatr im. A. Fredry w Gnieźnie
KATEGORIA B | ZESTAW DOKUMENTACYJNY Z PRZEDSTAWIENIA
W kategorii „zestaw dokumentacyjny z przedstawienia”, którego premiera odbyła się w sezonie 2022/2023 Jury wręczyło pierwszą Nagrodę i 15 tys. złotych Karolinie Jóźwiak za zestaw ze spektaklu „Mały Książę” z Teatru Polskiego im. Arnolda Szyfmana w Warszawie.
Fotografia dokumentująca przedstawienie teatralne to szczególny rodzaj twórczości. Jej tworzywem jest dzieło innego twórcy, a bezwzględnym wymogiem – użytkowość. Autor zdjęć powinien ograniczyć naturalną skłonność ku kreacji, realizując interes inwestora (teatru) oraz rozmaitych grup odbiorców (widzów, aktorów i realizatorów, historyków teatru, fotoedytorów), których oczekiwania też są rozmaite, a czasem się wykluczają. Karolina Jóźwiak znalazła doskonały balans pomiędzy tymi oczekiwaniami i twórczą autonomią. Przedstawienie Teatru Polskiego w Warszawie w reżyserii Konrada Dworakowskiego jest – rzecz jasna – widowiskiem kolorowym, jak kolorowe są ilustracje de Saint-Exupéry’ego, które zna każdy czytelnik „Małego Księcia”. Autorka zdjęć zrezygnowała z wielobarwności, w ten prosty sposób oddając ducha jednego z najbardziej melancholijnych klasyków literatury dla dzieci i dorosłych. Monochromatyczność przynosi także i ten skutek, że jako widzowie zaczynamy dostrzegać bogactwo i warstwowość faktur kostiumów i elementów scenografii. Seria zdjęć skupia się na postaciach Pilota i Małego Księcia. Uderza staranna kompozycja kadrów, które w całości tworzą spójny wizerunek wątku przedstawienia, a pojedynczo reprezentują wiele autonomicznych gatunków (aktorski portret, fotografię przedmiotu, która staje się abstrakcją, nieomal reporterski, dynamiczny zapis sytuacji scenicznej). I ostatnia uwaga, nie najmniej ważna: decyzja o przyznaniu tej nagrody zapadła jednogłośnie – argumentowała w imieniu Jury Małgorzata Piekutowa.
Druga Nagroda (i 10 tys. złotych) trafiła do Sebastiana Góry za zestaw ze spektaklu „Womanifesto” Projektu Womanifesto Polska, który „połączył surową przestrzeń z silną narracją o wspólnocie kobiet, ukazując zarówno ich indywidualność, jak i potrzebę solidarności”.
7 tys. złotych i trzecią Nagrodę otrzymał Tobiasz Papuczys za zestaw ze spektaklu „Kosmos” z Instytutu im. Jerzego Grotowskiego we Wrocławiu. Cykl czarno-białych fotografii Papuczysa wyróżnił się „przyciągającą siłą sytuacji intrygujących niedopowiedzeniem i tajemnicą”.
KATEGORIA C | ARCHITEKTURA TEATRALNA
W Kategorii C – architektura teatralna – Jury zdecydowało przyznać I Nagrodę i 8 tys. złotych Annie Niemiec za zestaw „Teatr Polski w Szczecinie”.
Obraz czarno-biały dominował w fotografii od jej początków w połowie XIX wieku aż do lat 70. XX wieku, by wreszcie ustąpić pola kolorowi. Jednak monochromatyczne obrazy architektury są wciąż zdecydowanie bardziej wyraziste. W formacie czarno-białym świat wygląda inaczej, a fotograf musi umieć to dostrzec, aby widz odebrał ten przekaz za pośrednictwem fotografii. Czarno-białe zdjęcie wymaga więc na pewno większego skupienia, ostrożniejszego doboru kompozycji, jest bardziej dopracowana ze względu na głębię tonów i kontrast. Te cechy odnajdujemy w pracy Anny Niemiec, która spojrzała na rozbudowany niedawno budynek Teatru Polskiego w Szczecinie z nieoczywistej w każdym ujęciu perspektywy. Jej starannie zakomponowane zdjęcia otwierają przed nami nowe możliwości odkrycia relacji między architekturą budynku teatru a pejzażem z dominującym acz nie przytłaczającym go niebem. Dzięki temu tworzą się bardzo silne napięcia, które mają siłę wyzwalania emocji a to decyduje, że obrazy te stają się nowymi ikonami tego budynku teatralnego – komentował Marek Świca.
Wśród finalistów IX edycji KFT znaleźli się także: Jeremi Astaszow, Iwona Bandzarewicz, HaWa, Przemysław Jendroska, Wojciech Karliński, Joanna Miklaszewska-Sierakowska, Anna Nowak, Rafał Skwarek, Maciej Stobierski, Wojtek Szabelski, Sebastian Szostek, Filip Wierzbicki, Michał Zięba. Wszystkie zdjęcia finałowe można obejrzeć tutaj.
Sobotniemu finałowi IX edycji Konkursu Fotografii Teatralnej towarzyszył wykład Filipa Springera o architekturze teatralnej oraz wernisaż wystawy wewnętrznej prac finalistów i laureatów tegorocznej edycji. Wyróżnione fotografie można oglądać do 15 marca 2024 roku w Galerii Instytutu Teatralnego w godzinach pracy Instytutu, wstęp wolny. Wykład można przeczytać tutaj.
W dniu finału ogłoszono także start kolejnej – jubileuszowej – X edycji Konkursu Fotografii Teatralnej. Do kategorii C – która, jak zapowiadaliśmy jest kategorią zmienną – w X edycji KFT będzie można zgłaszać fotografie odnoszące się do tematu „Portret aktora w roli”. Jest to propozycja przyjrzenia się temu, co w teatrze najważniejsze: człowiekowi w szczególnej sytuacji – kiedy gra kogoś innego niż jest.
