Aktualności

Trzeci numer „Monitora Encyklopedii Teatru Polskiego”

Ukazał się trzeci numer półrocznika „Monitor Encyklopedii Teatru Polskiego” – bogato ilustrowanego elektronicznego czasopisma z aktywnymi linkami do źródeł.

opublikowano 14 grudnia 2023

Ukazał się trzeci numer półrocznika „Monitor Encyklopedii Teatru Polskiego” – bogato ilustrowanego elektronicznego czasopisma z aktywnymi linkami do źródeł.

Główny nurt tego wydania półrocznika stanowią historie teatrów i zespołów. Są to z jednej strony opisy historycznych już grup o różnorodnym charakterze – od niezwykłej konstelacji indywidualności, jaką zgromadzili i relatywnie długo utrzymali w twórczej dynamice twórcy legendarnego Qui Pro Quo (Tomasz Mościcki), przez o wiele luźniejszą, choć częściowo nawiązującą do tej tradycji grupę twórców kabaretu „Szpak” (Roman Dziewoński) oraz płynną, pozostającą w nieustannym ruchu trupę Teatru Ziemi Mazowieckiej (Piotr Morawski), po ideowy, poddany silnemu liderowi i niemal wyznawczy Teatr Rapsodyczny (Katarzyna Flader-Rzeszowska). Z drugiej strony, „Monitor ETP” przybliża działalność współczesnych kolektywów, które traktują ramy organizacyjne zaledwie jako stelaż dla działalności pozostającej na pograniczu aktywizmu, osobistej pasji i zawodowego zaangażowania. Przeprowadzone przez grupę studentek warszawskiej Akademii Teatralnej rozmowy z osobami tworzącymi najnowsze, niezwykle różnorodne formy twórczej działalności kolektywnej, a także reportaż o grupie Sztuka Ciała, wprowadzają w świat wielu osobom ze środowiska teatralnego mało znany.

Trzeci numer „pisma firmowego” Encyklopedii, podobnie jak poprzednie, przynosi też różnorodne materiały niezwiązane z głównym tematem. Znajdziemy w nim serię tekstów prostujących istniejące w dotychczasowej historiografii mylne rozpoznania i mniemania. Tego typu pracom, jak ustalenia Marka Podlasiaka dotyczące historii teatru w Toruniu, rozdzielenie biogramów Ewy i Elżbiety Kryńskich przez
Marka Telera czy przypomnienie przez Janusza Legonia dyskusji o „terrorze erotycznym” w teatrach TKKT – „Monitor” oddaje łamy szczególnie chętnie, wysoko ceniąc tego typu „szczególarskie” odkrycia, wymagające cierpliwości i pedantycznej niemal pracy, a często nieznajdujące należnego uznania. W pewnej mierze do tej samej grupy należą też publikowane tu biogramy osób, które dotychczas nie miały swoich sylwetek w ETP, a które stworzyli Grażyna Chmielewska, Andrzej Linert i Piotr Dziewoński.

Nowy numer „Monitora” kontynuuje także zapoznawanie czytelników z notatkami Jerzego Timoszewicza (Magdalena Raszewska) i archiwami polskiego teatru w Londynie (Piotr Dziewoński). Jest kolejny ze sporządzonych dla Encyklopedii opisów przedstawień (Wanda Świątkowska). Osobne miejsce zajmuje esej Zbigniewa Majchrowskiego o transgresji w polskiej sztuce współczesnej, zapowiadający kolejną książkę autora, a stanowiący interesujący kontekst nie tylko dla wielu wątków i tematów obecnych w tym numerze naszego pisma, ale także dla dyskusji i sporów, prowadzonych w teatrze i wokół teatru w dzisiejszej Polsce.

Pismo relacjonujemy także najnowsze i najwyżej cenione dokonania polskiego środowiska badaczy teatru, publikując laudacje dotyczące książek, które były nominowane do nagrody PTBT za rok 2022. Jest też zupełnie nowy dział „Relacje i korespondencje”, żeby szerzej otworzyć nasze łamy i prezentować zainteresowania czytelników.

–> PRZECZYTAJ MONITOR ETP NR 3/2023

„Monitor” Encyklopedii Teatru Polskiego to półrocznik adresowany do użytkowników ETP oraz do społeczności badaczy teatru. Początkom teatru publicznego w Polsce towarzyszył „Monitor”, ukazujące się dwa razy w tygodniu pismo o hybrydycznym (podobnie do naszej Encyklopedii) charakterze – informacyjno-publicystyczne, ale także, jak na ówczesne czasy, często nowatorskie w treści i formie ze względu na wprowadzanie nowych, nieznanych wówczas gatunków literackich. Monitor Encyklopedii Teatru Polskiego zarejestrowano w międzynarodowym systemie informacji o wydawnictwach ciągłych i oznaczono symbolem ISSN 2956-431X.

Wydawca
Instytut Teatralny im. Zbigniewa Raszewskiego

Redakcja
Dorota Buchwald, Wojciech Dudzik, Dariusz Kosiński, Janusz Legoń

„Monitor” Encyklopedii Teatru Polskiego, nr 4 | zaproszenie do nadsyłania tekstów
Temat: Słowniki, encyklopedie, problemy…

Przy pracy nad elektroniczną Encyklopedią Teatru Polskiego nieustannie napotykamy różnorodne problemy, z których znaczna część ma charakter ogólniejszy, dotyczący nie tylko tej specyficznej publikacji i nie tylko leksykografii teatralnej. Chodzi o narastające od lat napięcie między rosnącą świadomością historyczno-kulturowej względności zjawisk, pojęć i kategorii z jednej strony, a równie silnie odczuwaną potrzebą narzędzi pozwalających stosunkowo szybko odnaleźć się w ich gęstwinie – z drugiej. Wydaje się, że oba procesy wynikają z tych samych źródeł: globalizacji dziedzictwa kulturowego i konieczności znacznego poszerzenia pola badawczego, a tym samym potrzebą zwiększenia zakresu wiedzy, którą obejmować powinny współczesne encyklopedie i słowniki.

Charakter dzisiejszej wiedzy i jej paradygmatów sprawia też wielkie trudności w definiowaniu poszczególnych pojęć, opisywaniu zjawisk, biografii, dzieł itd. Świadomość złożoności procesów historycznych i kulturowych, ogromu czynników i kontekstów składających się na najprostsze zjawisko, może mieć efekt wręcz paraliżujący. Jednocześnie powszechna stała się świadomość wielorakich uzależnień i usytuowań podmiotów badających i formułujących swoje wypowiedzi w określonym języku. Na pewnym poziomie wiedzy i świadomości niemal nie da się już powiedzieć niczego, bo wszystko, co powiedzieć można, wydaje się niesprawiedliwym uproszczeniem i uroszczeniem. Mechanizmy te znane są autorkom i autorom obszernych monografii, a co dopiero osobom stającym przed wyzwaniem stworzenia hasła encyklopedycznego lub biogramu o ograniczonej objętości.

Przy tym wszystkim żyjemy w świecie, gdzie szybka, syntetyczna i łatwo przyswajalna informacja stanowi towar pierwszej potrzeby. Możemy się na to obruszać, ale nie zmienia to faktu, że jeśli w ogóle wiedza w jakiejś dziedzinie ma się rozwijać, to muszą istnieć źródła i narzędzia pozwalające na zdobycie wiadomości dostępnych bez wysokiego progu wymagań początkowych. Encyklopedie, słowniki, bazy danych – najchętniej osiągalne bez ograniczeń i przez Internet – są konieczne, by wzbudzać zainteresowanie nowych grup użytkowników.

Leksykografia wydaje się więc z jednej strony niemożliwa, a z drugiej – bezwzględnie potrzebna. Chcemy sami podjąć ten temat i zachęcić innych do refleksji nad tą sytuacją. Zapraszamy wszystkie osoby, które mają doświadczenia z tworzeniem i użytkowaniem słowników, encyklopedii i leksykonów teatralnych do refleksji nad ich kształtem, zasadami ich tworzenia, doboru haseł i wątków etc.: ograniczeniami, jak i pozytywnymi wyzwaniami związanymi z pracą nad nimi i z nimi. Zachęcamy zarówno do analizy konkretnych publikacji tego typu (polskich i zagranicznych), jak i do ogólnej refleksji epistemologicznej, w tym do refleksji nad podstawowymi pojęciami naszej dziedziny, na czele z pojęciem „teatr”. Bardzo interesuje nas też stosunek do encyklopedii badaczek i badaczy reprezentujących różne odmiany postaw związanych ze współczesnymi koncepcjami „usytuowania” wiedzy. Czy i jak, przy zachowaniu świadomości indywidualnej perspektywy i mechanizmów kształtujących szczególną formułę „wiedzy sytuowanej”, możliwe jest tworzenie słowników i encyklopedii? A może właśnie ta możliwość już nie istnieje, a wciąż powstające leksykony to albo fikcje oparte na zapomnieniu, albo „nie-słowniki” grające z kulturową pamięcią o złudzeniu, że możliwe jest ogarnięcie i uporządkowanie jakiegoś obszaru wiedzy?

Na propozycje tekstów dotyczących powyższych zagadnień czekamy do 15 stycznia 2024 roku.

Prosimy je wysyłać na adres: monitor@encyklopediateatru.pl.