Osiem spektakli, spotkania i dyskusje z twórcami oraz wydarzenia towarzyszące takie jak rodzinne warsztaty lalkarskie, wystawa o historii słowackiego teatru czy koncert zespołu Komajota. Od 3 do 8 września Instytut Teatralny im. Zbigniewa Raszewskiego wypełni się słowackim teatrem i słowacką kulturą.
Przegląd „Dzieje się obok” to kolejne ze spotkań z twórczością teatralną naszych sąsiadów organizowane przez Instytut Teatralny im. Zbigniewa Raszewskiego. W poprzednich latach gościliśmy twórców z Ukrainy w ramach przeglądu „Desant UA” (2017) oraz z Białorusi w ramach wydarzenia „Nowy teatr białoruski. Nie ma dymu tylko świeczki na torcie” (2019). W 2020 roku nie bez powodu przybliżamy polskim widzom twórczość teatralną naszych południowych sąsiadów. W tym roku przypada setna rocznica założenia Słowackiego Teatru Narodowego – pierwszej w kraju profesjonalnej instytucji teatralnej. Z tej okazji na Słowacji rok 2020 ustanowiono „Rokiem słowackiego teatru”.
Mówiąc o „słowackim teatrze”, myślimy jednak nie tylko o instytucjach publicznych, ale także o podmiotach i grupach niezależnych, działających „obok” głównego nurtu. To tam powstają najczęściej – choć nie zawsze – najodważniejsze i najciekawsze pod względem języka scenicznego i podejmowanych problemów projekty performatywne.
– Twórczość „teatrów kamiennych” w porównaniu z twórczością teatrów niezależnych jest znacznie bardziej konwencjonalna – tłumaczy Zuzana Timčíková, teatrolożka i doktorantka Słowackiej Akademii Nauk, która w swojej pracy bada różnice w działalności teatrów dotowanych z publicznych środków i niezależnych. – „Teatr kamienny” opiera się na dramacie klasycznym, a w pracy wykorzystywane są konwencjonalne metody teatralne. Słowacki widz, który nie zna prac teatrów niezależnych, musi być zatem bardziej konserwatywny. W zupełnie innej sytuacji znajduje się środowisko teatru niezależnego, które stwarza twórcom warunki do eksperymentowania – dodaje.
Spektakle, które od 3 do 8 września będziemy pokazywać na Jazdowie, to propozycje zarówno dla dorosłych, jak i dla dzieci oraz młodzieży. Przegląd otworzy monodram „Moral insanity” z Prešovského národného divadla, powstały na motywach powieści „Cmentarz w Pradze” Umberto Eco. Przedstawienie zostało nagrodzone GRAND PRIX podczas Festiwalu Nová Dráma / New Drama – jednego z największych konkursów teatralnych, organizowanego przez Instytut Teatralny w Bratysławie – oraz najważniejszą słowacką nagrodą teatralną DOSKY 2019 w kategoriach: najlepsza reżyseria, najlepsza inscenizacja, najlepsza rola męska, najlepsza muzyka i najlepsza scenografia. Nazwa teatru Prešovské národné divadlo (Preszowski teatr narodowy) to zabawa słowami – jego twórcy nazwali się tak właśnie po to, by pokazać, że teatr narodowy mógłby być inny.
– Widzowie i twórcy teatrów, które zaprosiliśmy do Warszawy, to ludzie poszukujący – wskazuje Katarzyna Pilarska, kuratorka przeglądu. – Osiem zaproszonych przedstawień, to osiem różnych historii: o emigracji, nienawiści, polityce, sztuce czy rodzinie, ale i o tym, jaki kierunek w teatrze obrali twórcy każdego ze spektakli. Czy poszli w stronę performansu, czy decydują się na udział widza w sztuce, czy tworzą teatr pozornie tradycyjny, a jednak bardzo nowoczesny? Wszystkie te inscenizacje pokazują różnorodność słowackiego teatru i szlaki, które przecierają słowaccy artyści, by znaleźć swoją drogę.
Częścią codziennego pejzażu funkcjonowania słowackich teatrów niezależnych jest często brak stałej siedziby. Przykładem takiej grupy teatralnej jest TEATRO TATRO Ondreja Spišáka. Zaproszony przez nas „Mistrz i Małgorzata” pokazany zostanie w dużym namiocie cyrkowym ustawionym pomiędzy Instytutem Teatralnym a Zamkiem Ujazdowskim. Spektakl „Kocham cię, uważaj na siebie” teatru NUDE grany jest na co dzień w mieszkaniach lub domach, by podkreślić kameralność opowiadanych przez aktorki historii. My pokażemy go w jednym z domków na Osiedlu Jazdów.
Przegląd teatralny to jednak nie wszystko – dla naszych widzów przygotowaliśmy także ciekawe wydarzenia towarzyszące. W Instytucie Słowackim w Warszawie będzie można oglądać wystawę theatre.sk poświęconą historii słowackiego teatru. W piątkowy wieczór zagra zespół Komajota – preszowska kapela, która w tym roku obchodzi 15-lecie działalności. Jej lider, Martin Husovský, od lat komponuje muzykę teatralną, a współpracuje nie tylko ze scenami słowackimi, ale także z teatrami w Polsce.
Pamiętaliśmy również o najmłodszych – w piątek i sobotę zapraszamy na dwie bajki, którymi przybliżymy działalność słowackiego teatru lalkowego, a w niedzielę na warsztaty lalkarskie, podczas których dzieci będą miały okazję stworzyć postaci do spektakli.
Grafiki: Dawid Ryski
Animacje: Wojtek Kaniewski / Patrz pan panda
