Nakładem Wydawnictwa Instytutu Teatralnego ukazała się Polska awangarda teatralna 1919–1939. Antologia to zbiór tekstów źródłowych z lat 1919–1939, które składają się na reprezentację tytułowego zjawiska od strony koncepcji, projektów i programów (części 1–3) oraz z perspektywy dokonań i realizacji (część 4). Autorkami i autorami tekstów zgromadzonych w antologii są przede wszystkim artystki i artyści, a także komentujące ich propozycje i dokonania krytyczki i krytycy. Książkę można kupić w księgarni „Prospero” IT oraz na stronie prospero.e-teatr.pl.
Od czasu opublikowanej w roku 1973 przez Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe książki Myśl teatralna polskiej awangardy 1919–1939. Antologia, opracowanej przez Stanisława Marczaka-Oborskiego (noty Lidia Kuchtówna), jest to pierwsza całościowa propozycja ujęcia dorobku polskiej awangardy teatralnej. Powtarzając niektóre, kanoniczne teksty, przynosi liczne nowe tytuły, nowe perspektywy, odmienne kontekstualizacje. Poszczególne teksty zostały opracowane naukowo i wyposażone w obszerne przypisy oddające współczesny stan badań. Podstawą publikacji są w zdecydowanej większości pierwodruki, zaś edytorzy starali się w miarę możliwości przywrócić oryginalny kształt tym tekstom, których strona ikonograficzna i typograficzna miała szczególne znaczenie.
Celem antologii jest ułatwienie dostępu do ważnych materiałów źródłowych, a także zwiększenie zainteresowania polskim teatrem awangardowym i rodzimą awangardą artystyczną. Książka jest bogato ilustrowana, została wydana w atrakcyjnej szacie plastycznej, a oprócz tekstów tworzących antologię zawiera także noty biograficzne wszystkich autorek i autorów oraz bibliografię.
Pierwsza część zbioru nosi tytuł Teatr przyszłości i gromadzi wystąpienia, które łączy ten gest wyznaczania kierunku potencjalnego przyszłego rozwoju sztuki teatru lub też innych sztuk przedstawieniowych mających go zastąpić. Znalazły się tu propozycje, manifesty i projekty „teatru jutra”, stworzone m.in. przez Stanisława Ignacego Witkiewicza (Witkacego), Leona Chwistka, Leona Schillera, Andrzeja Pronaszkę, Józefa Jaremę, Tadeusza Peipera, czy Anatola Sterna.
Część druga dotyczy „kompozycji przestrzeni”, czyli scenografii rozumianej jako sztuka całościowego kształtowania przestrzeni teatralnej. Stała się ona szczególnym obszarem poszukiwań takich awangardowych twórców jak Andrzej Pronaszko, Iwo Gall, Franciszek Siedlecki, Józef Jarema, czy – poniekąd odkrywani na nowo – Adam Dobrodzicki i Henryk Wiciński.
Trzecia część antologii odwołuje się do kategorii wspólnoty i łączy dwa podstawowe elementy wydarzenia teatralnego: aktorów i publiczność. Zamieszczono tu zarówno poświęcone aktorstwu, a szczególnie „żywemu słowu” wystąpienia Juliusza Osterwy, Mieczysława Limanowskiego, Jerzego Brauna i Artura Górskiego, którzy teatr przyszłości postrzegali jako rezultat głębokiej przemiany o charakterze metafizycznym, jak i projekty zaangażowanych społecznie i politycznie twórców widzących drogę do jego zmiany w przeniesieniu go w nowe środowiska: ludowe (Jędrzej Cierniak) lub robotnicze (Aniela Sokolicz, Witold Wandurski, Adam Polewka).
Część ostatnia, Dane do myślenia zawiera wystąpienia poddające refleksji realizacje sceniczne, uznane za ważne dokonania polskiej awangardy teatralnej. Jest to część najbardziej dialogiczna, mająca zaprezentować nie manifesty i programy, ale proces odkrywania i formułowania elementów awangardy przez świadków jej rozwoju – krytyków, badaczy, artystów. W zamieszczonych tu tekstach źródłowych omawiane są ułożone w kolejności chronologicznej wybitne przedstawienia reprezentujące najważniejsze nurty polskiej awangardy teatralnej międzywojnia.
Polska awangarda teatralna 1919–1939. Antologia otrzymała wyróżnienie w Konkursie ACADEMIA 2022 dla najlepszej publikacji akademickiej i naukowej.
Publikacja finansowana w ramach programu Ministra Edukacji i Nauki pod nazwą „Narodowy Program Rozwoju Humanistyki” w latach 2018–2023, nr projektu 11H 17 0144 85.
Polska awangarda teatralna 1919–1939. Antologia
Wybór, opracowanie i redakcja naukowa: Dorota Fox, Dariusz Kosiński
Wydawnictwo: Instytut Teatralny im. Zbigniewa Raszewskiego
ISBN: 978-83-66124-62-2
Miejsce wydania: Warszawa
Rok wydania: 2021
Liczba stron: 592
Seria wydawnicza: Odzyskana awangarda
Typ publikacji: okładka miękka (druk)
Książka dostępna jest w księgarni PROSPERO Instytutu Teatralnego w cenie 45 zł.
