PRL. Przedstawienia to ogromna książką ukazująca całą konstelację faktów i sensów tworzących kontekst dla dziesięciu wybranych przez autorkę przedstawień teatralnych. Każde z nich uznaje autorka za charakterystyczne dla pewnego etapu najnowszej historii, a jednocześnie wiąże z jakimś ogólniejszym hasłem – powstanie, Żydzi, bohaterki, konformizm, salon… Jestem pewna, że postawieni przed takim zadaniem inni historycy teatru wybraliby inaczej. Na liście nie znalazłby się np. Meir Ezefowicz grany w jidisz, bo teatr żydowski nie mieści się w historii polskiego teatru, znalazłyby się za to Dziady (Dejmka, z powodów politycznych? Albo Swinarskiego?). To nie znaczy, że u Krakowskiej w ogóle tego nie ma, w książce omówione są dziesiątki spektakli. I oczywiście różne Dziady. Ale są też pewne pomięcia widoczne nawet dla laika – Kantor i Grotowski są ledwie wspomniani, za to możemy się czegoś dowiedzieć o teatrze lalkowym dla dorosłych. Wywód autorki uzupełnia ogromny materiał ilustracyjny – zdjęcia ze spektakli i kadry filmowe, zdjęcia i ilustracje, również współczesne, związane z podejmowanymi tematami, duże fragmenty recenzji i wyimki z cudzych książek, dokumenty z teczek SB, wypisy ze stron internetowych z dowcipami o PRL… A do tego jeszcze dołączona jest do książki prezentacja filmów found footage stworzonych przez Krakowską i Michała Januszańca. Każdy z nich wychodzi od tematu głównego – powstanie, Żydzi itd. Są to filmy zmontowane z fragmentów filmów, rejestracji spektakli, dokumentów, materiałów archiwalnych. To, co znamy, albo wydaje nam się, że znamy, zostaje zderzone ze sobą w nieoczekiwany sposób, uruchamia nasze emocje i sentymenty, często sprzeczne ze sobą, układa się w jakąś nieoczywistą opowieść.

Myślę, że teraz jest jasne, dlaczego w tej książce można utonąć po uszy, czytać dokładnie albo przeglądać wielokrotnie, znajdując coraz nowe detale. Forma ta sama w sobie jest znacząca – jest wyzwaniem wobec narracji jednowymiarowych, spetryfikowanych, budujących zbyt proste zależności przyczynowo-skutkowe albo unikających interpretacji i chroniących się za pozornie obiektywnym opisem, takich, gdzie teatr to teatr, a polityka to polityka. Nie jest to jednak jakaś bałaganiarska sylwa, bo wyłania się z niej jednak dająca się odtworzyć narracja, albo kilka, zależy, co nas będzie interesowało. (…)

Kinga Dunin
Teatr w PRL, PRL w teatrze
„Krytyka Polityczna”: