Emil František Burian | „Teatr dynamiczny. Wybór pism o teatrze, muzyce i polityce”

Nakładem Wydawnictwa Instytutu Teatralnego im. Zbigniewa Raszewskiego ukazała się kolejna publikacja w ramach projektu Odzyskana awangarda.

Nakładem Wydawnictwa Instytutu Teatralnego im. Zbigniewa Raszewskiego ukazała się kolejna publikacja w ramach projektu Odzyskana awangarda. „Teatr dynamiczny. Wybór pism o teatrze, muzyce i polityce” to zebrane teksty pióra wybitnego czeskiego awangardzisty Emila Františka Buriana pod redakcją Jana Jiříka, w tłumaczeniu Krystyny Mogilnickiej. Książkę można kupić w księgarni „Prospero” IT oraz na stronie prospero.e-teatr.pl.

Emil František Burian to jedna z najwybitniejszych osobowości czeskiej kultury i życia publicznego pierwszej połowy XX wieku: kompozytor, śpiewak, eseista, współzałożyciel lub założyciel czeskich teatrów awangardowych, z teatrem D na czele. Był reżyserem, aktorem, dramaturgiem, pedagogiem, ważnym liderem czechosłowackiego teatru pierwszej połowy XX wieku. Pracował w radiu i w filmie. Skomponował kilka oper, ale też piosenek kabaretowych i szlagierów, cieszących się popularnością do dziś. Przede wszystkim jednak stworzył zupełnie inny teatr niż ten, który czeska kultura teatralna znała do tej pory. W ramach działającego w międzywojniu teatru D powołał instytucję teatralną, będącą czymś więcej niż tylko budynkiem, do którego chodzi się każdego wieczoru po mniej lub bardziej udane przeżycia artystyczne. Ten teatr oparty był na zupełnie innych zasadach. Działał jako stowarzyszenie – E. F. Burian & kolektiv, jak sami się przedstawiali; wszyscy jego członkowie, zarówno aktorzy, jak i zespół techniczny czy pracownicy administracji byli tam sobie równi. Na zewnątrz teatr D funkcjonował jako instytucja kultury, w której działalność teatralna była tak samo ważna jak inne obszary artystyczne (muzyka, sztuki plastyczne, literatura współczesna i tak dalej), prezentując czytelny program ideowy. Realizowano go poprzez organizację wykładów, międzynarodowych konferencji i festiwali, wydawanie publikacji i czasopism czy choćby założenie koła przyjaciół teatru D (dzięki czemu awangardowa sztuka i kultura trafiały poza Pragę), a podczas drugiej wojny światowej poprzez zaangażowanie w ruch oporu. Teatr D jako pierwszy w kulturze czeskiej powołał instytucję nowoczesnej kultury teatralnej, do której będą nawiązywać kolejne pokolenia czeskich twórców. Stanie się ona tym samym naturalną częścią „czeskiego DNA teatralnego”. Emil František Burian był też płodnym eseistą i temperamentnym komentatorem życia publicznego. Pozostawił po sobie kilkaset esejów, rozpraw krytycznych i manifestów. W niniejszej antologii prezentujemy ich wybór, odzwierciedlający szeroki zakres artystycznych i społecznych zainteresowań autora.

Teatr dynamiczny. Wybór pism o teatrze, muzyce i polityce

Wybór, opracowanie i redakcja naukowa: Jan Jiřík

Tłumaczenie: Krystyna Mogilnicka
Wydawnictwo: Instytut Teatralny im. Zbigniewa Raszewskiego
ISBN: 978-83-67682-14-5
Miejsce wydania: Warszawa
Rok wydania: 2023
Seria wydawnicza: Odzyskana awangarda
Typ publikacji: okładka miękka (druk)

Książka dostępna jest w księgarni PROSPERO Instytutu Teatralnego w cenie 40 zł.

Spis treści:

Jan Jiřík — Trzy litery: EFB
ESTETYKA
Sztuka tworzenia
Maskowany konserwatyzm
Polidynamika
Muzyka rytmem stulecia
Taniec w nowym świetle
Rewia i girlsy
Jonny spielt auf!
Instrumenty mechaniczne
Wolna droga dla nowego piękna muzycznego!
Muzyka sceniczna
Recytacja chóralna i muzyka sceniczna
Voiceband – nowa tonalność
Balet
Muzyka filmowa
Nauka z konstruktywizmu
Teatr dynamiczny
Praca sceniczna
Dzień dzisiejszy na scenie
O swoistości sztuki recytatorskiej. Recytacja przed nami i po nas
Poszukujemy dramatopisarzy
Słowo na scenie
Peryferie śpiewają – przeciw moralności
Muzyka w filmie dźwiękowym
Faszyzm w muzyce
Zamiećcie scenę
Młodzież i sztuka
O zrozumieniu dzieła sztuki
O sztuce
Podnoszę z ziemi podeptaną flagę Vojana
Sztuka ludowa dwojakiego rodzaju
Inscenizacja a twórczość sceniczna
Taniec
Metafora sceniczna
Libretto teatralne
Hamlet III
Teatr Pracy: studium przestrzeni teatralnej
Jak pisać dla nowej sceny
O nowym teatrze
Teatr i publiczność
Ośmielam się zabrać głos u progu sezonu D 41
Przemówienie podczas spotkania twórców teatru
w Teatrze 5 maja
Teatr dziś
Teatr syntetyczny
O operze
O realizmie socjalistycznym
Zadania dzisiejszego reżysera
Zadania sztuki powojennej
Wspaniała przyszłość została już zrealizowana
Moje spotkanie z teatrem Ochłopkowa
O pokój!
Odpowiedź na pytanie
Spuścizna
Indeks osób
Spis ilustracji

Odzyskana awangarda

U podstaw rozpoczętego w 2017 w Instytucie Teatralnym projektu Odzyskana awangarda legła potrzeba głębszego poznania tradycji teatralnych krajów regionu oraz ich szerszego rozpropagowania poza nimi. Pierwszym etapem realizacji projektu było powołanie platformy badaczy teatru Europy Środkowo-Wschodniej. Platforma, tworzona przez teatrologów z 14 środkowoeuropejskich krajów: z Białorusi, Bułgarii, Chorwacji, Czech, Gruzji, Litwy, Łotwy, Polski, Rumunii, Serbii, Słowacji, Słowenii, Ukrainy i Węgier umożliwiała i nadal pozwala na wymianę wiedzy oraz swobodną dyskusję.

Rezultatami tej fazy projektu były dwie publikacje: antologia „Awangarda teatralna w Europie Środkowo-Wschodniej. Wybór tekstów źródłowych” pod red. Ewy Guderian-Czaplińskiej i Małgorzaty Leyko (znalazły się w niej teksty programowe, w większości nietłumaczone wcześniej na język polski, artystów historycznej awangardy teatralnej z 11 krajów – od Bułgarii po Węgry – poprzedzone obszernymi wstępami współczesnych badaczy) oraz książka „Reclaimed Avant-garde: Spaces and Stages of Avant-garde Theatre in Central and Eastern Europe”, pod red. Dariusza Kosińskiego i Zoltána Imre – efekt konferencji, która odbyła się w Instytucie Teatralnym w listopadzie 2017 roku.

Publikacja finansowana w ramach programu Ministra Edukacji i Nauki pod nazwą „Narodowy Program Rozwoju Humanistyki” w latach 2018–2023, nr projektu 11H 17 0144 85.

Projekt ma na celu udokumentowanie i przedstawienie dorobku awangardy teatralnej Europy Środkowo-Wschodniej. Punkt wyjścia stanowi założenie, że siła oddziaływania niemieckiej i rosyjskiej awangardy teatralnej przesłoniła dorobek awangardy krajów leżących w pasie pomiędzy Niemcami i Rosją – od krajów nadbałtyckich po Bałkany i Kaukaz. Tymczasem kultura tych krajów wytworzyła oryginalne, własne projekty i rozwiązania, w jakiejś mierze będące przetworzeniem inspiracji płynących ze Wschodu i Zachodu, nieodmiennie jednak kierowanych poszukiwaniami własnego stylu teatralnego.

W ramach serii Odzyskana awangarda, oprócz „Teatru dynamicznego. Wyboru pism o teatrze, muzyce i polityce” Emila Františka Buriana pod redakcją Jana Jiříka w przekładzie Krystyny Mogilnickiej, wydane już zostały „Pisma teatralne” Łesia Kurbasa (2020), zbiór tekstów źródłowych z lat 1919–1939 „Polska awangarda teatralna 1919–1939. Antologia” (2021), „Szara strefa awangardy i inne szkice” Ewy Guderian-Czaplińskiej (2021). W ramach serii wydane zostaną także: oczekiwana od dawna nowa książka Małgorzaty Dziewulskiej poświęcona awangardzie podkarpackie oraz leksykon awangardy teatralnej Europy Środkowo-Wschodniej (w języku angielskim).

Ostatnia publikacja będzie podsumowaniem projektu badawczego finansowanego przez Narodowy Program Rozwoju Humanistyki „Odzyskana awangarda. Polska i środkowoeuropejska awangarda teatralna”.