Drugi tom z serii Nowe Historie podejmuje refleksję nad faktami w dyskursie historycznoteatralnym, a także w domenie samego teatru rozumianego jako sztuka i jako praktyka społeczna, bo tu właśnie pojęcie faktu wydaje się wyjątkowo złożone i otoczone dodatkowymi trudnościami.
„Historia to twardy rdzeń interpretacji otoczony papką dyskursywnych faktów” – pisał prowokacyjnie Edward Carr, polemizując z pozytywistyczną tradycją postrzegania historii jako korpusu ustalonych faktów, „pierwotnych” i niezależnych od interpretacji. Tocząca się przed półwieczem dyskusja nie została – jak się zdaje – ostatecznie zamknięta. Badacze dziejów od początku istnienia historii jako dyscypliny zdawali sobie zresztą sprawę z problematyczności poznania historycznego, która wynika z faktu, że wiedza o przeszłości jest zawsze pośrednia i niepełna, choć chętnie ulegali tęsknocie za pewnością i bezpieczeństwem konstrukcji wspartej na twardych faktach. Iluzja faktograficznej historii, będącej rzetelnym, możliwie najpełniejszym i obiektywnym odtworzeniem przebiegu wydarzeń, rozwiała się ostatecznie za sprawą rozpoznań współczesnej humanistyki, problematyzujących każdy z elementów takiej konstrukcji: obiektywną rzeczywistość, czyste fakty, autonomiczny podmiot postrzegający.
Tom niniejszy wpisuje się w tradycję tej dyskusji. Książka jest pokłosiem drugiej konferencji z cyklu Nowe historie, którą Instytut Teatralny im. Zbigniewa Raszewskiego zorganizował wspólnie z Katedrą Dramatu UJ w dniach 15-16 listopada 2010. Jej celem było podjęcie refleksji nad faktami w dyskursie historycznoteatralnym, a także w domenie samego teatru rozumianego jako sztuka i jako praktyka społeczna, bo tu właśnie pojęcie faktu wydaje się wyjątkowo złożone i otoczone dodatkowymi trudnościami. Począwszy od pytania, co jest faktem historycznoteatralnym – premiera?, konkretne przedstawienie?, wypadek, do którego w jego trakcie doszło? – a skończywszy na problemie „faktyczności” w odniesieniu do złożonej i założonej fikcjonalności teatru Zachodu, historia teatru wydaje się szczególnie ciekawym polem praktycznej refleksji nad zagadnieniem faktu. Praktycznej, gdyż zgodnie z sugestią organizatorów pytania o fakt historycznoteatralny, jego relacje ze źródłami, dokumentami i narracjami, padały na konferencji najczęściej w kontekście analizy wybranego przypadku.
SPIS TREŚCI
Agata Adamiecka-Sitek Mówiąc o faktach
Ewa Domańska Co to jest fakt historyczny (i dlaczego ponownie zadajemy to pytanie)?
Dorota Buchwald Fakty i pamięć
Robert Cieślak Ustanawianie – interpretacja – rekonstrukcja. Widz/krytyk jako historyk teatru
Jarosław Cymerman Ustanowienie historii. Teatr w Lublinie w 1944 roku
Paweł Sztarbowski Fakty, mity i wielkie przełomy
Dariusz Kosiński Palimpsest. O problematyczności faktów w biografii Jerzego Grotowskiego
Wanda Świątkowska Czy Hamlet umarł? Problematyczność faktów wokół Studium o Hamlecie Jerzego Grotowskiego
Leszek Kolankiewicz „Jak bez wysiłku kochać się z Murzynem”: Grotowski w splątanym gaju narracji haitańskich
Anna Kuligowska-Korzeniewska Faktomontaże Leona Schillera
Mateusz Borowski Frakcja i fakty. Dramaturgia i dramatyzacja dyskursu faktograficznego
Mirosława M. Bułat Z pogranicza faktów – fakty z pogranicza
Anna Wypych Gawrońska Stałość, zmienność i ulotność faktów teatralnych – włoscy śpiewacy w Warszawie od 1843 do 1915 roku
Patryk Kencki Fakty i dokumenty, czyli o teatrze staropolskim
Małgorzata Sugiera Zgoda co do faktów – pakt biograficzny
Ewa Wąchocka Pre-teksty i teksty Tadeusza Różewicza
Indeks osób
Noty o autorach
